2021 онд Лондон хотноо 4-р сарын 9-нд хуралдсан Рио Тинто компанийн 2021 оны Хувь нийлүүлэгчдийн хурал нь зайлшгүй мөрдөх кворумын шаардлагын дагуу биеэр болон цахимаар, мөн утсаар холбогдож оролцох боломжийг нээсэн, мөн хурлын бичлэгийг цахим хуудастаа байршуулсан нь өнгөрсөн жилийнхтэй харьцуулахад ахиц гарсан хэрэг юм.  

Компанийн төслүүдийн нөлөөнд өртсөн хүн амын төлөөллийг зайнаас оролцуулах нь хавьгүй амар байсан ч хамгийн их асуудалтай Бугэнвилл, Мадагаскар, Монгол болон Баруун Папуагаас ингэж үнэгүй холбогдох боломжийг олгосонгүй.  

Худал мэдээлсэн гэж гүтгэхийг хүсэхгүй ч 2019 оны хурал дээр Чили дэх хайгуулын төслийн тухай асуухад Саймон Томпсон хурлын индэр дээрээс “оролцоо байхгүй” гэсэн хариулт өгч, харин завсарлагааны үеэр “оролцоо байсан”-ыг хүлээн зөвшөөрч, худлаа ярьсандаа уучлалт хүсч байв. Хувь нийлүүлэгчдийг төөрөгдүүлэхийг оролдсон жишээ юм.

Энэ удаагийн хурлаар Рио Тинто компани австралийн уугуулуудын Жүүкан Горж агуйг устгасандаа уучлалт хүссэн, нааштай өнгө аястай харагдсан боловч Рио Тинто зөвхөн хувь нийлүүлэгчид дургүйцэж, өртөг зардал гарч болзошгүй тохиолдолд л уугуулуудаас уучлалт хүсдэг нь илт байна. Сөрөг нөлөөлөд өртсөн нутгийнхны тавьсан асуултад хагас дутуу, зарим чухал хэсгийг орхигдуулан бултах байдлаар хариулав.

Хуралд урьдчилан бичгээр хүргүүлж, мөн утсаар бүртгүүлэн холбогдож асуулт тавьж хариулт авах боломжтой байдаг. Гэхдээ Монгол Улсаас үнэгүй холбогдох боломж олгоогүй өмнөх сургамжийг харгалзан Оюу Толгойн Хяналт ТББ-аас дараах хоёр асуултыг бичгээр хүргүүлсэн юм.

Асуулт:

Оюу толгойн нөлөөлөлд өртсөн нутгийн малчид далд уурхайн дараах газрын суулт нь тэдний бэлчээр ус, нийт амьдрах орчинд хэрхэн нөлөөлөх талаар үнэлгээ байхгүй байгаад сэтгэл түгшдэг. Бас тэр суулт нь хаягдлын асар том далангуудад хэрхэн нөлөөлөх тухайд ч санаа зовж байна. Одоогийн зардал хэтрэлт нь газрын тогтворгүй байдлаас болсон гэдэг. Маргаан дагуулсан блоклон нураах технологийн оронд олборлолтын альтернатив технологийн үнэлгээ хийх үү? Газрын тогтворгүй байдал нь блоклон нураалт, газрын суулт болон хаягдлын далангийн болзошгүй задрал зэрэгт хэрхэн нөлөөлөхөд БОНБҮ үнэлгээ хийлгэх үү?

Рио Тинто компанийн захирал Саймон Томпсон:

-Далд уурхайн дараа үүсэх газрын суулт нь Оюу толгойн лицензтэй 8000 гаруй га талбайн дотор 400 га-д хамаарах бөгөөд гадагш нөлөөлөхгүй. Анх лиценз авахдаа хийсэн БОНБҮ-нд эдгээр асуудлууд бүгд тусгагдсан бөгөөд мониторинг тогтмол хийж байгаа. 

[Газрын тогтворгүй байдал ба альтернатив технологийн үнэлгээтэй холбоотой хоёр асуултад хариулсангүй]

Асуулт:

Рио Тинтогийн баримт бичгүүдэд 2017 оноос хойш Оюу Толгойн уурхай усаар гачигдаж болзошгүй ч Орхон-Говь төслийн усыг шилжүүлж хэрэглэх нь төслийн нөлөөллийн цар хүрээ болон өртөг зардал их учраас огт авч хэлэлцэхгүй гэдэг. Гэтэл Дэлхийн банк энэ төслийг говийн бүсэд хэлэлцүүлсэн хэвээр байгаа бөгөөд хүн амд усыг шилжүүлж өгөхийг шаардахыг өөгшүүлсээр байна. Орхон голын нутгийн хүн ам Орхон-Говь төсөл яригдсан хэвээр байгаа гэж мэдээлдэг. Төсөл нь 1000 км ус дамжуулах хоолой болон ус олборлох хэсгүүдээс бүрдэх ба энэ нь НҮБ-ын хамгаалалттай Орхоны хөндийн чухал экологийн үйлчлэл бүхий Орхон голыг устгах аюултай. Уурхайг усаар хангах Б төлөвлөгөө байна уу? Орхон-Говь төслөөр хангах гээд байна уу?

Рио Тинто компанийн захирал Саймон Томпсон:

– Энэ асуултыг тавьсанд талархаж байна. Товчоор хариулбал ҮГҮЙ. Оюу Толгойн төслийн хүрээнд манай геологичдын нээсэн газрын гүний эрдэсжилттэй томоохон усны нөөцийг ашигладаг буюу үйл ажиллагаандаа гадаргын ус ашигладаггүй.  Бидний тооцоогоор энэхүү усны нөөцийн 20 орчим хувийг л уурхайн олборлох хугацаанд ашиглана. Иймд төслийн хэрэгцээг найдвартай хангах хэмжээний газрын гүний усны нөөц байгаа. Төсөл нь өөрөө маш үр дүнтэй усны хэмнэлттэй ажилладаг. Дэлхий дэх ижил төстэй уурхайн хэрэглэж байгаа усны 30%-тай тэнцэх ус хэрэглэдэг.  Оюу Толгой нь Орхон-Говь төсөлд оролцдоггүй. Бидний ойлгож байгаагаар тэр нь Дэлхийн банкны дэмжлэгтэй Монгол Улсын Засгийн газрын төсөл юм. Бид лицензтэй, хангалттай нөөц бүхий өөрийн усны эх үүсвэртэй учраас бидэнд тэр ус хэрэггүй.

Мөн АНУ-ын Аризоны мужийн Хэнри Муноз хэмээх эрхэм Resolution Copper төслийн талаар асуухдаа Оюутолгойд хамаарах нэгэн мэдэгдэл хийсэн юм:

– “Би Хэнри Муноз, “Тэтгэвэрт гарсан уурхайчид ба иргэдийн эсвэл”-ийн захирал, 23 жил уурхайд ажилласан, ялангуяа BHP San Manuel блок кейвинг уурхайд 14 жил ажилласан туршлагатай. Аризона дахь блоклон нураах туршлагад тулгуурлан танай уурхайн гүн ба Оюутолгойн блоклон нураах барилгын явцад учраад байгаа асуудлуудаас харахад танай арга бүтэхгүй ээ…