Archives 2023

Уул уурхайн салбар нь дэлхийн хамгийн бохирдолтой, үхэл, сүйрэл авч ирдэг салбаруудын нэг. Өнөөдрийг хүртэл COVID-19 цар тахлаас ашиг олох гэсэн бусад салбартай харьцуулахад уул уурхайн компаниудын үйл ажиллагааг маш бага анзаарч байна.

Дор  гарын үсэг зурсан байгууллагууд бид, уул уурхайн салбар ба олон засгийн газрууд цар тахлыг ашиглан уурхайлах шинэ боломжийг бий болгон, одоо болон ирээдүйд олон нийтэд эерэг дүр төрх эсгэх оролдлогыг буруушааж, үгүйсгэж байна.

Эдгээр ажиллагаа нь олон арван жилийн турш уул уурхайн устгал, сүйтгэлийн эсрэг хийгээд, олон нийтийн эрүүл мэнд, тэдний хүрээлэн буй орчныг хамгаалахын төлөө тэмцэж ирсэн нийгэмлэгүүд, байгууллагын болоод уурхайн ажилчдын эрүүл мэнд, аюулгүй байдалд шууд аюул учруулж байна. 

Бид нөлөөлөлд өртсөн иргэд, ажилчид, иргэний нийгмийн байгууллагуудтай хийсэн ярилцлагад тулгуурлан хамтын дүгнэлтэд хүрч ийнхүү аюулыг илчилж буй дараах чиг хандлагыг тодорхойллоо. 500 гаруй хэвлэл мэдээллийн эх сурвалж, мэдээ, уул уурхай ба COVID-19-тай холбоотой тайлангуудын нарийвчлан судалгааны тойм дүнг мэдээлэх болно. 

Нэг: Уул уурхайн компаниуд цар тахлын бодит аюулыг үл тоомсорлон, ямарч хамаагүй арга хэрэгслийг ашиглан үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлсээр байна. 

Уул уурхайн компаниуд ба олон засгийн газрууд уул уурхайг чухал үйлчилгээ гэж ангилан, эрсдлийг үл харгалзан үйл ажиллагааг нь үргэлжлүүлэх боломжийг олгосоор байна. Ингэснээр тэд вирусын тархалтын гол чиглүүлэгч болж, олон нийт,  хот, хөдөөгийн хүн ам, ажиллах хүчийг ихээхэн эрсдэлд оруулж байна. Ихэнх тохиолдолд уугуул болон хөдөөгийн иргэд вирусын хурц эрсдлийг үүрч, нэн ялангуяа уул уурхайн олборлолтоос үүдэлтэй бохирдолд өртөж буй нийгэмд тулгарч байна.  Энэ үед тэд болзошгүй шинэ дэгдэлтээс өөрсдийгөө хамгаалахын төлөө тэмцэж байна. 

Хоёр: Дэлхий даяар улс орны засгийн газрууд хууль ёсны эсэргүүцлийг дарж, уул уурхайн салбарыг дэмжих онцгой арга хэмжээ авч байна. 

Олон нийтийн хараа, хяналтаас гадуур засгийн газрууд нийгмийн эрүүл мэндийг хамгаалахад хүмүүсийн нэгдэх, хөдөлгөөн хийх эрх чөлөөг хязгаарлаж байна. Гэвч ийнхүү хатуу, зарим тохиолдолд бүр цэрэгжүүлсэн арга хэмжээ нь хүмүүсийг өөрсдийн нутаг дэвсгэр, амь насаа хамгаалах чадварыг хомсдуулж байна. Газар нутгаа хамгаалагчид зорилгот хүчирхийлэлд өртөх өндөр эрсдэлтэй, зарим нь шударга бусаар шоронд хоригдож байгаа ба халдварын нэмэлт эрсдэлд байна. Засгийн газрууд, , ялангуяа компаниудын үйл ажиллагаатай удаан хугацаагаар тэмцэж буй газруудад,  хууль ёсны, аюулгүй эсэргүүцлийг няцаах зорилгоор төрийн хүчний байгууллага (цэрэг ба цагдаа) илгээж байна. Эдгээр нь зарим тохиолдолд шийтгэл хүртээх  зарчмыг алдагдуулан шүүхэд хүрэх замыг хаах журам, саад тотгор тогтоох, мөн тухайн нутагт цэрэг, цагдаагийн бүрэлдэхүүнийг  нэмэгдүүлэх зэргээр илэрч байна. Үүний хажуугаар эдгээр нутагт уул уурхайн компаниудад ажиллагаагаа зөвшөөрөлтэй буюу зөвшөөрөлгүй үргэлжлүүлэн явуулсаар байна. Эдгээр болон өөр үйлдлүүд нь зүй бус ба шударга бусаар олборлогч уул уурхайн салбарт л ашигтайгаар тусч байна. 

Гурав: Уул уурхайн компаниуд нь цар тахлыг бохир ул мөрөө цайруулж, өөрсдийгөө нийтийн төлөө зүтгэгч аврагчийн дүр эсгэх боломжийг ашиглаж байна. 

Бүх улс орнууд сорилтын иж бүрдлийг шаардлагатай боломжоор авах гэж шаргуу тэмцэж байхад компаниуд нөлөөлөлд өртсөн нутгийн нийгэмлэг, ажилчиддаа сая саяар нь өөрийн зардлаар авч өгч баярхаж байна. Энэ нь уул уурхайн үйл ажиллагааны улмаас эрүүл мэндээр урт удаан хугацааны хохирлыг буюу эдгээр компанийн урьд өмнөх гар татсан ажиллагааг  нөхөх чадвар муутай үйлдэл юм. Энэ нь нийтийн сайн сайхан, улс орон, нийгэмлэгүүдийн сорилтын иж бүрдлийн хүртээмжийг хангахад чиглэсэн хамтын хүчин чармайлттай сөргөлдөж үндэстэн дамнасан корпорацууд ба Дэлхийн Өмнөд – хөгжиж буй орнууд хоорондын эрх мэдлийн тэгш бус байдлыг улам тодотгож байна. Зарим тохиолдолд компаниуд хүмүүст шууд хоол хүнс тараах замаар нийгмийн хуваагдал үүсгэж, улмаар өөрийгөө дайчлах боломж муутай цар тахлын үед тайван эсэргүүцлийг сарниулж байна. 

Зарим уул уурхайн компаниуд тусламжийн сан байгуулсан буюу төрийн яамдад их хэмжээний хандив өргөсөн байдаг. Эдгээр бэлэн мөнгөн “хандив”-ууд нь тэдний үйл ажиллагааны бодит хөнөөлт нөлөөтэй харьцуулашгүй бөгөөд бүр авлигын чанартай нь засгийн газрууд нь онцгой байдлын ажиллагааг сулруулах, авах арга хэмжээг уурхайн газарт хэрэгжүүлэхгүй, эсхүл уул уурхайн салбарт огт хамааруулахгүйд бэлэн байгаагаар илэрч байна. 

Дөрөв: Уул уурхайн компаниуд болон засгийн газрууд хямралыг ашиглан хүн төрөлхтөн ба Дэлхийн хувь заяанд сөргөөр салбарын сонирхлыг урьдаа тавьсан хуулийн өөрчлөлтийг баталгаажуулж байна. 

Уул уурхайг одоогийн болон COVID-19-ийн дараах дэлхийн эдийн засгийн сэргэлтэд чухал үүрэгтэй гэж өргөмжилж, нийгэм, соёл, хүрээлэн буй орчин, эдийн засгийн нөлөөллийг шийдвэрлэх тэртээ тэргүй сул тогтолцоог сулруулах засаг захиргааны шийдвэрийг түргэтгэн, үйл ажиллагаанд нэрвэгдсэн бүлгүүдэд огт шийтгэлгүйгээр үүрүүлж байхаар лоббидож байна. Байгаль орчны багахан хяналт, хэрэгжүүлэлтийг түр зогсоох юүм үү, аль эсвэл нөлөөлөлд өртсөн иргэдэд мэдээлэл олж авах, зөвшөөрөл өгөх үйл явцад оролцох замуудыг хаах зэрэг ил, далд маягийн шийдвэрээр засгийн газрууд уул уурхайн салбарт томоохон буултуудыг хийж байгаа бөгөөд, харин компаниуд нь ийнхүү зохицуулалтыг бүр байнгын болгохоор засгийн газруудыг лоббидож байна

Үүний зэрэгцээ, компаниуд олон улсын хоёр болон олон талт гэрээ, контрактад ихэд тусгагдсан Хөрөнгө оруулагчид ба Төрийн маргаан таслах (ISDS) механизмыг ахиу ашиглаж, ялангуяа Дэлхийн Өмнөд хөгжиж буй орны засгийн газруудыг шүүхэд нэхэмжлэх явдал нэмэгдэж байна. Тэд засгийн газар, шүүх, тэр байтугай хүний эрхийн байгууллагуудын гаргасан шийдвэрүүдэд олон зуун сая, тэр байтугай олон тэрбум долларын нэхэмжлэл гаргаж буюу гаргахаар заналхийлж, нийгмийн эрүүл мэндийг хамгаалах шийдвэр гаргах үндэсний тусгаар тогтнолыг доройтуулж, уурхайн төслүүдээс өөрийгөө хамгаалах хүмүүсийн бие даасан шийдэлд халдаж байна. Хүлээгдэж буй уул уурхайн нийт зарга нь – мэдээлэл байгаа хэсэгтээ – 45.5 тэрбум ам.доллар болж, бодит хэмжээ харьцангуй өндөр байх магадлалтай. Цар тахлын үед авч буй арга хэмжээний хариуд заналхийлэл нэмэгдэх аюул  байна. 

Өдөр бүр олон нийт, уугуул иргэд, газар хамгаалагчид, уурхайн ажилчдад тулгарч буй аюул, эрсдлийг улам бүр нэмэгдүүлж буй COVID-19 цар тахлын эсрэг ийм хариуг бид түрэмгий үйлдэл хэмээн үзэж буруушааж байна. 

Бид уул уурхайг одоо мөн эдийн засгийн сэргэлтийн хугацаанд нэн чухал үйлчилгээ болно гэх үндсэн санааг няцааж байна.  Дэлхийн эрүүл мэнд, эдийн засаг, экологи, цаг уурын давхардсан хямралтай тэмцэхэд – уул уурхайн араатан мэт корпорацуудын ашиг бус – эрүүл нийгэмлэгүүд, уугуул ард түмэн, ажилчид, нийгмийн хөдөлгөөнүүд зайлшгүй шаардлагатай гэж бид үзэж байна. 

Уул уурхайд нэрвэгдсэн ард түмэн, уугуул ард түмний бие даасан зохион байгуулалт байгууллагууд, өөртөө шийдэх үйл явцыг хүндэтгэн дэмжихийг бид үндэсний засгийн газруудад уриалж байна. Тэдний өөрсдийн мэдлэг, уламжлалд түшиглэсэн хүчин чармайлт нь нийтийн эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчныг хамгаалахад, мөн түүнчлэн хөдөөгийн  жижиг аж ахуй, өөр бүтээлч ажиллагаагаар хөдөө, хот суурин газрын хүн амын хүнсний хараат бус байдалд хүрэхэд амин чухал юм. Эдийн засгийн “идэвхижүүлэлт” нь уул уурхайг дэмжихийн оронд эсрэгээр нийтэд түшиглэсэн санаачлагыг хүлээн зөвшөөрч, дэмжих ёстой. 

Цар тахлын үе болон дагах сэргэлтийн үеэр засгийн газруудаас болон уул уурхайн корпорацуудаас гаргах хүний эрхийн зөрчлүүдэд анхаарлаа чанд хандуулж, идэвхтэй буруушаахыг олон улсын хүний эрхийн байгууллагуудад уриалж байна. 

COVID-19-ийн хямрал ба уул уурхайн зүгээс авсан арга хэмжээнд  хамгийн их өртсөн нутгийн олон түмэн, уугуул иргэд, ажилчидтай бид эв санаагаар нэгдэж байна. Хамтын сайн сайхан, шударга ёсны төлөөх амин чухал кампанит ажилд нь тэднийг дэмжиж байхыг бусдад уриалж байна. 

Гарын үсэг зурж нэгдсэн байгууллагууд:

Earthworks, АНУ 

Institute for Policy Studies, АНУ 

London Mining Network, ИБУИНВУ

Mining Watch, Канад 

Research and Degrowth (RnD) 

Terra Justa

War on Want, ИБУИНВУ

Yes to Life No to Mining, ОУ

[Дараах  link-ээр орж нэгдэнэ үү]

МХХТ (Make ICT Fair consortium – Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг шударгажуулах консорциум – цаашид МХХТ гэх)-ийн металл олборлолтын салбар дахь оноосон судалгааг эндээс татаж уншаарай! 

Энэхүү бүтээл нь ОУ-ын санхүүжүүлэгч байгууллага, Засгийн газруудыг шинэ газруудад УЦС барихад нутгийн иргэдтэй зөвшилцөх, иргэдийн саналыг сонсох, байгаль орчин болон нийгмийн үр дагварыг урьдчилж тооцоолох, маш товч ба тодорхой шаардлагуудыг агуулсан бүтээл юм. Бүтээлийг энэ линкээр татаж танилцаарай.

Coinciding with World Water Day last week, International Rivers, Rivers without Boundaries and Friends of the Earth released a briefing paper on “Protecting Free-Flowing Rivers from Harmful Financing” as part of a publication series articulating key aspects of different No Go Zones outlined in the Banks and Biodiversity initiative.

It is a critical tool for all who are involved in urging the ADB, AIIB, World Bank and other financiers to stop the build out of hydropower projects. Among other main takeaways, the briefing puts forward in clear, concise terms the need for a moratorium on new dams as a key aspect in respecting the rights of communities; urges banks and other financiers to unequivocally respect the free, prior, informed consent of impacted local and Indigenous Peoples’ communities across all transactions and asserts that when banks and financiers upgrade existing hydropower projects, such investments should not perpetuate substantial environmental and social damage, extend the life of ill-conceived dams or result in any expansion of negative impacts from the facility.

For more information, you can download the paper here.

To: International Monetary Fund Executive Board of Directors 

Re: IMF Managing Director’s response to the UN Human Rights Council Letter of Allegation concerning surcharge policy 

As the world celebrates the 75th anniversary of the Universal Declaration of Human Rights, countries  are struggling to uphold those very rights in the face of multiple devastating global crises. We, the undersigned, are writing to call upon the IMF Executive Board to instruct the Managing Director, Kristalina Georgieva, to respond to the allegation letter regarding the IMF’s surcharge policy sent to her on 26 August 2022 under the communications procedure of the Special Procedures of the United Nations Human Rights Council. 

The letter, which was sent by seven UN human rights mandate holders and two UN Human Rights Working Groups, including the Working Group on discrimination against women and girls, detailed numerous concerns about the impact of the IMF’s surcharge policy on the human rights of citizens subject to it.  

The present correspondence follows a series of letters and statements, each gaining additional support, culminating on 22nd November 2022 in a letter signed by 350 civil society organisations echoing the grave concerns expressed by the UN human rights experts. It also called for the Executive Board to end the counter-productive, harmful and unnecessary policy and to instruct the Managing Director to respond to the legitimate and well-founded concerns raised by the letter of allegation.  

The lack of response to the letter and disregard for the human rights system is galling and must be immediately addressed. The unwillingness on the part of the Managing Director to explain the policy’s rationale and address the concerns raised by several UN human rights experts and Working Groups – concerns also documented and elaborated upon by other scholars and civil society organisations – makes a mockery of her 4 February 2022 statement in reply to the Independent Expert on debt and human rights that “IMF staff recognizes the importance of respect and support for human rights. In the discharge of its mandate the IMF contributes directly to the necessary preconditions for achieving human rights.” 

If the above statement were true, surely the institution’s leader would be eager to put forth the case for the surcharge policy by demonstrating that the concerns raised by the Human Rights Council (and many others) are misguided or unsubstantiated. The unwillingness to respond substantively to the numerous and serious concerns raised by the UN mandate holders, among others, leads one to conclude that the Managing Director is unable to justify the policy and address the concerns about its human rights and other negative implications because there is indeed no justification for it. 

On the 75^th anniversary of the foundational text of the international human rights system, the Executive Board has an opportunity to uphold, rather than undermine, the fundamental and inviolable rights enshrined in the Declaration. It should immediately call upon the Managing Director to respond to the concerns of the UN Human Rights Council and put an end to the human rights-damaging surcharge policy.

https://1209.mn/1808/

Монголын Байгаль Орчны Иргэний Зөвлөл нь Дэлхийн Усны Өдрийг угтан дээрх видео постыг нийгмийн сүлжээнд нийтлэжээ.

Dear OECD Watch members,

We are thrilled to announce that SOMO is setting up a pro bono investigations unit to help activists counter corporate power!

The Counter, which will go live in a few months, will be a global ‘helpdesk’ offering corporate research and company data to activists working to hold companies that cause social harms and environmental destruction to account.   

SOMO has been investigating companies and providing corporate research to environmental and human rights activists for decades, but thanks to a generous grant from the Dutch Postcode Lottery, we are now able to scale up our operations and set up The Counter.

SOMO’s corporate research starts with ‘following the money’, and at The Counter we will dig into corporate and capital structures, ownership and investors, operations, finances, and governance to help build a file with evidence that can be used in an investigation, court case, or campaign. Transparency, truth, justice, and remedy, is what we strive for at The Counter.

Roberta Cowan, Corporate Researcher at SOMO: “As someone who, for years, has been digging up company data and providing corporate research to communities and activists bravely challenging corporate abuses, I am excited about what we will be able to achieve with The Counter. I have seen first-hand how transparency, solid evidence, and a paper-trail can be radically disruptive when standing up to corporate giants.”

Years of unregulated corporate expansion, where multinationals set up subsidiaries and shell companies around the world to expand into new markets, dodge tax, lower costs, and undermine labour standards, has resulted in countless environmental catastrophes, abuses of workers’ rights, the deliberate obfuscation of supply chains, and widespread corporate impunity.

The Counter will not only dig up vital data and corporate information, it will advise and help strategize with activists, communities, lawyers, and journalists about using the data where it will be most effective, including in public campaigns, with regulators, in courtrooms, and in the media.

As you can tell, we are super excited about the potential of The Counter, and we hope you are too! Over the coming months we will be hiring the additional staff and developing the systems necessary to deliver an initiative of this scale. This will include a series of introductory webinars during 2023. You can stay connected as we roll out The Counter, by signing up here to receive regular updates.

For now, please help us get the word out by:

• Forwarding this email to your colleagues and networks
• Retweeting/Retooting: here and here
• Sharing on LinkedIn: here and here
• Encouraging others to sign up for updates: https://www.somo.nl/the-counter-updates/

SOMO нь шинэ судалгаандаа цахилгаан машины баттарея үйлдвэрлэл ба түүний хэрэглээний гинжийг харуулсан. Судалгаанд баттарея үйлдвэрлэхэд шаардлагатай түүхий эд буюу ашигт малтмалын үйлдвэрлэл ба хэрэглээ нь улс орнуудын хоорондох тэгш бус байдлыг бататгаж байгааг харуулж, нийтээрээ ашигт малтмал ухахаас зайлс хийж, авто тээврийн тухай ойлголтоо өөрчлье гэж санал дэвшүүлсэн билээ.

SOMO has just  published some important new research and an exciting story visualization with insightful infographics on the “battery boom” currently taking place around the globe. The story raises serious questions about the extent of mineral consumption, where these resources come from and, crucially, who consumes them. We hope the report helps influence the debate around the Critical Raw Materials Act (CRMA) and encourages the reduction of mineral consumption by moving away from car dependency towards active and shared transport and fewer and smaller cars. We’ve put in a session proposal to the OECD on this for the upcoming OECD Responsible Minerals Forum.

The story can be found on our socials, including SOMO’s Twitter as well as LinkedIn here and here. 

2022/08/08

“Оюу толгойн хяналт” ТББ-ын тэргүүн Д.Сүхгэрэлтэй “Хүний эрх хамгаалагчдын эрх зүйн байдлын тухай хууль”-ийн анхаарал татах заалтуудын талаар ярилцлаа. Тэрээр тус хуулийн 8.1.3-д “хүний эрх, эрх чөлөө, бусдын нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг гутаах” гэх ХОРИГЛОХ заалт оруулсан нь хүний эрхийг зөрчсөн бизнесийг шүүмжлэхийг ч хориглож буйг онцоллоо.

-Хүний эрх хамгаалагчдын эрх зүйн байдлын тухай хууль долоодугаар сарын нэгнээс хэрэгжиж эхэлнэ. Баталсан нь талархууштай ч зайлшгүй өөрчлөх ёстой хэд хэдэн заалт оруулсан гэлээ. Үүнийг тодруулбал?

-Монгол Улсад

• хүн бүр дангаараа эсвэл бусадтай эвлэлдэн нэгдэн хүний эрхийг хамгаалах үйлдлийг хөхүүлэн дэмжих,
• ХЭХ-дын үйл ажиллагааг дэмжих орчин бүрдүүлэх болон төрийн хүний эрхийг ХАМГААЛАХ ҮҮРЭГ,
• бизнесийн хүний эрхийг ХҮНДЭТГЭХ ҮҮРГИЙГ тодорхойлж,
• эрхийг хамгаалсны төлөө мөшгиж мөрдөхгүй, эрүүл мэнд, амь насаар хохироохгүй,
• элдэв дарамт халдлагаас хамгаалах зорилготой хуулийг хүний эрх хамгаалагчид санаачилсан юм.

Яагаад ийм хууль санаачлах болсныг хэн хүнгүй мэдэж байгаа байх. Сүүлийн жилүүдэд хүний эрхийг хамгаалагчид хэвлэн нийтлэх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх,  байгаль орчин, газар усаа хамгаалсны төлөө халдлагад өртөж, амь насаа алдах хүртэл өдөр тутамд нь айлган сүрдүүлэх, зохиомол хэрэг үүсгэж чирэгдүүлэх, элдвээр хочилж дарамтлах нь эрс нэмэгдсэнтэй холбоотой. 

Хүн бүр бусдын эрхийг хүндэтгэж, хамгаалдаг нийгмийн соёлыг бүрдүүлэх хууль батлагдлаа гэж хүний эрх хамгаалагчид яагаад баярлаж шаагилдахгүй байгааг олон нийт анзаарсан биз ээ.

ХУУЛЬ БАТАЛСАН Ч ХҮНИЙ ЭРХ ХАМГААЛАГЧИД ЯАГААД  БАЯРЛАСАНГҮЙ ВЭ?

Тус хуулийн 7.2.1-д “Гадаад улсын тусгай албад, түүний халхавч байгууллага болон үндэсний эв нэгдлийг бусниулах, мөнгө угаах, террорист болон экстремист үйл ажиллагаа явуулдаг, санхүүжүүлдэг байгууллага, хувь хүнээс, эсхүл хандивлагч нь тодорхойгүй санхүүжилт авахыг хориглоно;” гэсэн заалт орсон.

Энэ заалтыг хүний эрх хамгаалагчид нийтээрээ, ялангуяа орон нутагт байгалийн тэнцвэрт байдал, бэлчээр усны эрхээ хамгаалж байгаа хамгаалагчдад хэрэгжүүлэх боломжгүй юм. Тэд дэмжлэг өгөгч тал нь энэ хориглосон жагсаалтад орсон этгээдүүд мөн эсэхийг яаж мэдэх вэ? Мэдэхгүй учраас ямар ч санхүүжилт бүү ав гэж сүрдүүлсэн, үйл ажиллагааг нь хазаарлах тухай заалт болсон. Төрөөс эдгээрийг тодорхойлж, таниулах, урьдчилан сэргийлэх, биднийг энэ эрсдэлээс хамгаалах төрийн үүрэг харагдахгүй байгаа юм.

-Энэ нь зөвхөн хүний эрх хамгаалагч хэдхэн хүний асуудал гэж ойлгож болохгүй байх. Та эдгээр хориг заалтыг хуульд оруулсан нь яагаад нийтэд хамаатай асуудал болохыг тайлбарлаж өгөхгүй юу? 
–Хүний эрх хамгаалагч гэхээр Хүний эрхийн үндэсний комисс эсвэл өөрийгөө хүний эрх хамгаалагч гэж тодорхойлдог хэдхэн хүний тухай хууль гэж олон нийтийг төөрөгдүүлэх ухуулга ч явагдсан. Энэ заалтыг FATF-ын ашгийн бус салбарт хамаарах 8-р зөвлөмжийн дагуу хийж байгаа гэж тайлбарлаж байгаа юм.

Ашгийн бус салбар гэдэгт төр ба бизнесээс бусдыг /бүгдийг/ багтаах хуулийн төсөл явж байгаа бөгөөд энэ заалт мөн орсон. FATF-ын зорилго нь ашгийн бус салбарт өргөн хүрээний үнэлгээ хийж мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэгч эх үүсвэрээс санхүүжих эрсдэлтэй талуудыг тодорхойлж, тэдгээрийг энэ эрсдэлээс хамгаалах зорилготой. FATF-ын аргачлалаар эрсдэлийн үнэлгээ хийсэн гэх боловч тайлан дүгнэлт нь юу гэж гарсан, иргэд болон хүний эрх хамгаалагчдад таниулаагүй хавтгайруулан бүх хуульд ийм заалт суулгаж байгаа нь зорилгод нийцэхгүй юм. 

Хүний эрхийг хамгаалах үйл ажиллагаанд сургалт, судалгаа, эрсдэлийн үнэлгээ, хохирогчдод туслалцаа үзүүлэх, хуулийн зөвлөгөө өгөх болон хууль ба бодлогод нөлөөлөх зэрэг багтах бөгөөд энэ нь үнэгүй хийгддэг ажил биш.  Монголд хүний эрхийг хамгаалах иргэний санаачилгыг санхүүжүүлэх бодлого, төсөв санхүү байдаггүй учраас бид олон улсын хүний эрхийг хамгаалах сангуудад ханддаг.

-Анхаарал хандуулах шаардлагатай хуулийн дээрх заалтууд хэнд ашигтай болон хохиролтой вэ?
–Нийт ашгийн бус, нийтийн сайн сайхны төлөө үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүхэнд хохиролтой юм. Харин хүний эрхийг зөрчиж буй, зөрчлөө арилгахыг хүсдэггүй төрийн ба бизнесийн талуудад ашигтайг онцолъё. 

НҮБ-ын Хүний Эрхийн Зөвлөл, түүний гэрээний хороод, тусгай илтгэгч нарын зөвлөмжүүдэд хүний эрхийг хамгаалахад хангалттай санхүүгийн болон бусад нөөц олгогдсон байх, ингэхдээ эрхээ хамгаалж буй нутгийнханд байгууллага хэлбэрээр бүртгэгдсэн эсэхээс үл хамааран үйл ажиллагаа явуулах санхүүгийн нөөцтэй байх эрхтэй гэж тусгасан. Энэ эрх зөрчигдөж байгаа нь ноцтой юм.

FATF дэлхий нийтэд энэ зөвлөмжөө хэрэгжүүлэхийг шаардсанаар сөрөг нөлөө гарсныг хүлээсэн. Энэ зөвлөмжийг буруу хэрэглэснээс болж Эрсдэлийг бууруулах зорилгын хүрээнд санхүүгийн үйлчилгээ авах боломж алдагдаж, улмаар ашгийн бус салбарт бүхэлд нь сөргөөр нөлөөлснөөс гадна хүний шударга шүүхээр шүүлгэх эрх зөрчигдөх хүртэл гажуудсаныг судлах төсөл эхлүүлсэн. Тодруулбал, ийм гажуудсан байдлаар хэрэглэж байгаа тохиолдлын талаар мэдээлэл цуглуулж байна.  Хүний эрхийг хамгаалах нь хүн бүрд хамаатай учир бид ч анхаарах ёстой.

Энэ хөрөнгө нөөцийн эх үүсвэртэй холбоотой заалт нь бидний хүний эрхийн зөрчлийг баримтжуулахтай холбоотой гарах зардлаас авахуулаад зөрчлийг арилгуулах талаар шаардагдах санхүүгийн нөөцийг эрэлхийлэх, хүлээн авах, захиран зарцуулахад хамаарах юм.

Энд амьдрах орчны аюулгүй байдал алдагдахад жишээлбэл ус, хөрснийг шинжилгээ, газар дээрээс зураг авалтаар баримтжуулах эсвэл хүчирхийлэлд өртсөн хүн, хүүхдэд эмнэлгийн, өмгөөллийн, хамгаалах байранд авах зэрэг тусламжид шаардагдах хөрөнгө нөөц орно. Мөн сэтгүүлчийн эрэн сурвалжилж, үнэн зөв мэдээлэл олж авах, ашиглах, түгээх, хэвлэн нийтлэх ажиллагааны санхүүжилт, хөрөнгө ч орох юм.  

ХҮНИЙ ЭРХИЙГ ЗӨРЧИЖ БУЙ, ҮҮНИЙГЭЭ АРИЛГАХЫГ ХҮСДЭГГҮЙ ТӨРИЙН БА БИЗНЕСИЙН ТАЛУУДАД АШИГТАЙ ЗААЛТ ОРУУЛСАН

-Хуулийг хэлэлцэх хугацаанд нөлөөллийн ажил хэрхэн явагдсан тухай, үүнд иргэд, олон нийтийн хяналт, оролцоо хэр байв? 
–Хуулийн төслийг таниулах, тайлбарлах талаар бид чадлаараа ажилласан. Өнөөгийн

• УИХ-ын гишүүдийн хаяг нээлттэй бус,
• КОВИД-ын улмаас биечлэн уулзаж олон хүн хамарсан уулзалт хэлэлцүүлэг хийх боломжгүй байснаас гадна
• хуулийн ажлын хэсэгт оролцуулсан ХЭХ-ийн төлөөлөлд хэлэлцүүлж байгаа төсөл олдохгүй,
• бидний боловсруулж хүргүүлсэн мэдээллийг ашиглахгүй, зөвлөмжийг хүлээж авахгүй, 
• бүр ажлын хэсгийн хуралд оролцуулахгүй болж
• хуулийг өөрийн бизнесийн болон улс төрийн зорилгоор ашигласан нь баталсан хуулиас илт харагдана.

-Хүний эрх хамгаалагчдын эрхзүйн байдлын тухай хуулийг шинэчилж батлуулах нь иргэн бүрд ямар тустай вэ? 
–1998 онд Бүх нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн хүний эрх, үндсэн эрх чөлөөг хамгаалах, хөхүүлэн дэмжих талаар хувь хүн болон нийгмийн бүлэг, байгууллагын эрх үүргийн тухай тунхаглалыг  НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейд санал нэгтэй  батлалцахдаа Монголын төр иргэн бүрийгээ хүний эрх хамгаалахад үүрэгдэж, энэ үүргээ хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх үүргийг хүлээсэн юм.

Иймд хуулийг НҮБ-ын Загвар хуулийн дагуу гол зүйл заалтуудыг оруулж, Үндсэн хууль болон хүний эрхийн конвенцуудаар тунхагласан эрхүүдийг хүн бүр хамгаалах ЭРХТЭЙ болон ҮҮРЭГТЭЙ бөгөөд энэ ҮҮРГЭЭ хэрэгжүүлэх нөхцөлийг төрөөс бүрдүүлж, энэ үүргээ хэрэгжүүлсэнтэй нь холбогдуулан мөрдөж мөшгихгүй, элдэв халдлагаас хамгаалагдах орчныг үндэсний хуулиар баталгаажуулах үүргээ хэрэгжүүлэх ёстой юм. Ингэвэл иргэн бүр бусдын эрхийг хүндэтгэх, зөрчигдөхөөс хамгаалах орчин ба соёл бүрдэх юм. Амь явах, сурч боловсрол, цэвэр ус, агаар ба аюулгүй орчинд амьдарч амьжиргаа залгуулах баталгаатай нөөцтэй байх нь хүн бүрд тустай. 

-Олон улсад хүний эрх хамгаалагчдыг хэрхэн хамгаалдаг вэ?
-Монгол Улс нь дэлхий нийтийн хөгжлийн хандлагаас гадна оршдоггүйн нэг жишээ нь уул уурхай, дэд бүтцийн том төслүүдэд өртөж газар нутгаа алдах, бохир технологиос үүдсэн байгаль орчны доройтлыг эсэргүүцэх хөдөлгөөн нэмэгдэж байгаа явдал юм. Дэлхийд 49 улс Хүний эрхийг хамгаалагчийг хамгаалах тухай хууль батлаад байна. Хөгжингүй орнуудад ийм хууль батлагдаагүй тул манайд ч хэрэггүй гэх нь бий. Ингэж ярихдаа тэдгээр улсад бие даасан Хүний эрхийн тухай хуультай байдаг тухай дурдахгүй байгааг анзаарах хэрэгтэй. Дээр нь Азиас бусад тивд хүний эрхийн шүүхтэй бөгөөд түүгээр эрхээ хамгаалуулах боломж бүрдсэн.

Нэмээд хэлэхэд, FATF-ын 8-р зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх нэрээр 7.2.1 гэх ХОРИГЛОХ заалт оруулж ирснээс гадна бизнесийн лоббигоор “8.1.3. хүний эрх, эрх чөлөө, бусдын нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг гутаах” гэж ХОРИГЛОХ заалт оруулсан. Үүнд хүний эрхийг зөрчсөн бизнесийг шүүмжлэхийг ч багтаасан бөгөөд бидний эсрэг хэрэглэх заалт юм. Энэ заалт сэтгүүлчдэд яаж үйлчлэх вэ. Нутгийн малчдыг бизнесийн нэр хүнд гутаасан гэх зохиомол хэрэг үүсгэн дарамталсан жишээ хангалттай бий. Үүнийгээ хуульчилж авсан.

Ингэхдээ бүр ичгүүргүй арга хэрэглэсэн. Хүний эрх хамгаалах үйлдлүүд болох үзэл бодлоо илэрхийлэх, эвлэлдэн, нэгдэх, жагсах, төрийн үйл хэрэгт оролцох, хохирогчил туслалцаа үзүүлэх, бодлогод нөлөөлөх зөвлөмж гаргах тухай заалтуудыг БУСАД ХУУЛЬД ТУСГАГДСАН гэснээр тайлбарлаж хассан.

Гэтэл 7.2.1 ба 8.1.3 дахь хоригууд нь Эрүүгийн, Зөрчлийн тухай хуулиуд болон тусгайлсан Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хуулиудад суусан байсаар атал хүний эрх хамгаалагчийн, ашгийн бус, нийгмийн сайн сайхны төлөө үйлсийг зохицуулах хуулиудад суулгаж байгаа нь өөрөө болчимгүй үйлдэл юм. Бид эдгээр заалтуудыг яагаад хасах шаардлагатайг тайлбарласан кампанит ажил өрнүүлж байна. Олон улсын хүрээнд дэлгэрч шившиг болохоос өмнө засаасай гэж хүсэж байна. 

-Ярилцсанд баярлалаа.

Сэтгүүлч Д.Азжаргал (gogo.mn)

Өнөөдөр чинь нөгөө алдарт хүний эрхийг хамгаалах нэртэй зөрчиж буй хуулийн маань хэрэгжиж эхлэх өдөр шүү дээ!

Энэ хуультай холбоотой болоод өнгөрсөн болон болох гэж буй зүйлсийн талаар мэргэжлийн хүмүүсийн байр суурийг бид онцоллоо…

Powered by Human Rights Forum of Mongolia/Хүний эрхийн Форум, post link: https://www.facebook.com/watch/?v=745808087060900

Thumbnail illustration дээр алдарт Eric Drooker-ийн censorship бүтээлийг ашиглав.

#freespeech #noorog #democracy #freedom #liberty